Głównym gatunkiem panującym na terenie Nadleśnictwa Kościerzyna jest sosna pospolita, która ma największy udział zarówno powierzchniowy jak i miąższościowy. W obrębie Kościerzyna zwiększa się udział gatunków liściastych, w szczególności buka pospolitego, co jest wynikiem żyźniejszych siedlisk, przeciętny wiek kościerskich drzewostanów wynosi 63 lat, przeciętny zapas drewna na hektarze to 221 metrów sześciennych, drzewostany na terenie Nadleśnictwa Kościerzyna przyrastają średnio o 6 metrów sześciennych na jednym hektarze.

Krajobraz nadleśnictwa stanowią rozległe pola zandrowe urozmaicone rozcięciami w postaci rynien glecjalnych z licznymi obniżeniami wytopiskowymi. Wysokość względem omawianych terenów waha się od 125 m.n.p.m. w części południowej nadleśnictwa do 240 m.n.p.m. na wzniesieniach moren czołowych w północno – wschodniej części nadleśnictwa.

Zwraca uwagę położenie nadleśnictwa na granicy dwóch Krain przyrodniczo – leśnych :

- w Krainie Bałtyckiej zlokalizowane są północno – wschodnie fragmenty nadleśnictwa, zaś pozostałe tereny czyli około 65% powierzchni położone są w Krainie Wielkopolsko – Pomorskiej. Ukształtowanie terenu nadleśnictwa jest wynikiem ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Rzeźba terenu na większości kompleksów ma charakter równinny lub falisty. Istotną cechą kształtującą krajobraz nadleśnictwa są liczne jeziora o charakterze rynnowym.

Tereny Nadleśnictwa Kościerzyna leżą w dorzeczu Wisły, na obszarze zlewni rzek Wdy i Wierzycy. Ogólny, południowo – wschodni skłon terenu wymusza kierunki odpływu wód powierzchniowych. System hydrologiczny jest tu jednak dość chaotyczny gdyż, oprócz licznych jezior i wspomnianych już rzek Wdy i Wierzycy, przepływają przez omawiany teren mniejsze rzeki takie, jak Pilica, Trzebiocha, Wietcisa, Graniczna, Kania.

Głównym elementem sieci wodnej nadleśnictwa są bardzo liczne jeziora wytopiskowe:

-          Zespół Jezior Wdzydzkich ( Jelenie, Gołuń, Radolne, Wdzydze)- łącznie 1456 ha

-          jezioro Sudomie-173 ha

-          jezioro Krąg-148 ha

-          jezioro Zagnanie-143 ha

-          jezioro Grabowskie-141 ha

Mniejsze powierzchnie – powyżej lub około 100 ha zajmują takie jeziora jak: Garczyn, Dobrogoszcz, Osuszyno, Wierzysko, Sobącz, Polaszkowskie, Gatno.

Nierozerwalną częścią krajobrazu Nadleśnictwa Kościerzyna są kopalnie żwiru dostarczające cennego surowca dla budownictwa. Początki działalności wydobywczej sięgają czasów przedwojennych i dotyczą zarówno terenów należących do Skarbu Państwa jak i terenów prywatnych. W początkowym okresie powierzchnie zajęte pod kopalnie nie były zbyt duże, podobnie jak i głębokość wydobycia. W miarę rozwoju przemysłu i budownictwa potrzeby rosły, zwiększała się powierzchnia wydobycia , a wraz z postępem techniki również głębokość. Miejscowe kopalnie były źródłem dostaw żwiru i kamienia dla większości przedsięwzięć byłego województwa gdańskiego.

Przywracanie „do życia" terenów pokopalnianych opiera się głównie na obserwacji  procesów zachodzących w przyrodzie i inicjowanie ich z wykorzystaniem wszelkiej wiedzy, doświadczeń naukowych oraz zdobyczy techniki. Etapy tych działań dostosowywane są do powstających mikrosiedlisk i maksymalnym wykorzystaniu ich potencjału przyrodniczego.

Na terenie Nadleśnictwa Kościerzyna  występują cenne fragmenty lasów, stanowiska rzadkich roślin i zwierząt oraz stanowiska archeologiczne.

Nadleśnictwo sprawuje opiekę nad trzema rezerwatami przyrody: „Strzelnica" ze starodzewiem o charakterze naturalnym za skupieniem pomnikowych dębów, „Czapliniec w Wierzysku" ze starodzewiem sosnowym oraz miejscem lęgowym czapli siwej (ostatnio coraz rzadziej tam widywanej) oraz „Krwawe  Doły" zachowujące zbiorowiska leśne typowe dla Borów Tucholskich oraz porosty i inne rzadkie i chronione rośliny.

W naszych lasach znajduje się 76 drzew zatwierdzonych jako pomniki przyrody. Drzewostany Nadleśnictwa Kościerzyna to także miejsce występowania licznych przedstawicieli roślin chronionych. Lista ich obejmuje ponad 50 gatunków, a lista porostów 40 gatunków. W roku 2006 utworzono na terenie nadleśnictwa 14 użytków ekologicznych które stanowią element ochrony cennych fragmentów ekosystemów. Nie krótsza jest lista zwierząt rzadkich i będących pod ochroną. Zróżnicowane warunki terenowe oraz nieskażona jeszcze przyroda są powodem obecności wielu gatunków zwierząt.